ΠΑΡΕΝΘΕΤΗ ΜΗΤΡΟΤΗΤΑ : Q & A
Q: Τι είναι η παρένθετη μητρότητα;
Α: Ο όρος «παρένθετη μητρότητα» αφορά την περίπτωση ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής κατά την οποία μία γυναίκα κυοφορεί και γεννά (φέρουσα ή κυοφόρος), ύστερα από εξωσωματική γονιμοποίηση και μεταφορά γονιμοποιημένων ωαρίων στο σώμα της, για λογαριασμό μίας άλλης γυναίκας (κοινωνική μητέρα), η οποία επιθυμεί να αποκτήσει παιδί αλλά αδυνατεί να κυοφορήσει για ιατρικούς λόγους. Η γονιμοποίηση αυτή γίνεται με χρήση ωαρίου ξένου προς την κυοφόρο το οποίο μπορεί να προέρχεται είτε από την μητέρα είτε από τρίτη δότρια. Επισημαίνεται ότι το ωάριο που θα γονιμοποιηθεί απαγορεύεται να προέρχεται από την ίδια την κυοφόρο.
Q: Επιτρέπεται στην Ελλάδα ; Ποιες είναι οι προϋποθέσεις;
A: Η προσφυγή στη μέθοδο της παρένθετης μητρότητας επιτρέπεται στην Ελλάδα σε έγγαμα ζευγάρια, σε ετερόφυλα ζευγάρια που έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης, σε ετερόφυλα ζευγάρια που συμβιούν σε ελεύθερη ένωση (δηλαδή χωρίς γάμο ή σύμφωνο συμβίωσης) καθώς και σε γυναίκες χωρίς σύντροφο (μοναχική γυναίκα). Οι προϋποθέσεις για την προσφυγή στην συγκεκριμένη μέθοδο υποβοηθούμενης αναπαραγωγής είναι οι εξής:ü Η κοινωνική μητέρα να μην δύναται για ιατρικούς λόγους να κυοφορήσει. Ως αδυναμία κυοφορίας έχουν αναγνωριστεί δικαστικά οι επανειλημμένες επιπλοκές σε προηγούμενες εγκυμοσύνες, η περίπτωση πιθανής μετάδοσης ασθένειας στο έμβρυο κατά την κατά τα άλλα εφικτή κυοφορία, οι επανειλημμένες προσπάθειες εξωσωματικής γονιμοποίησης, οι περιπτώσεις συγγενούς απουσίας μήτρας, συγγενών ανωμαλιών διάπλασης της μήτρας, πολλαπλών ινομυωμάτων της μήτρας, οι ιατρικές παθήσεις που έχουν ως αποτέλεσμα η εγκυμοσύνη να είναι επικίνδυνη για τη ζωή της γυναίκας ή την χορήγηση εμβρυοτοξικής αγωγής λόγω νόσου , η χειρουργηθείσα στένωση αορτικής βαλβίδας και ανευρύσματος ανιούσης αορτής, όπως και ο κίνδυνος για προωρότητα, συγγενή καρδιοπάθεια και άλλα προβλήματα στο νεογνό, επειδή η μητέρα είναι φορέας γονιδίου για συγγενή καρδιοπάθεια και το σύνδρομο Asherman.ü Τόσο η κυοφόρος όσο και η κοινωνική μητέρα να βρίσκονται σε ηλικία άνω των είκοσι πέντε (25) και μέχρι πενήντα τεσσάρων (54) ετών. Για τις γυναίκες ηλικίας 50 ετών και μίας ημέρας μέχρι 54 ετών και 0 ημέρες απαιτείται κατ’ εξαίρεση σχετική άδεια της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, η οποία χορηγείται κατόπιν αίτησης στην παραπάνω αρχή από πλευράς της ενδιαφερόμενης γυναίκας που υπερβαίνει την ηλικία των 50 ετών. ü Η κυοφόρος να μην έχει υποβληθεί σε περισσότερες από δυο καισαρικές τομές. ü Η κυοφόρος να έχει υποβληθεί σε όλες τις προβλεπόμενες ιατρικές εξετάσεις αλλά και σε ενδελεχή ψυχολογική αξιολόγηση.ü Να υπάρχει γραπτή συμφωνία,η οποία συντάσσεται από δικηγόρο, μεταξύ των ενδιαφερομένων γονέων και της κυοφόρου για την προσφυγή στην μέθοδο της παρένθετης μητρότητας, στην οποία πρέπει να προβλέπεται ότι πρόκειται για συμφωνία που πραγματοποιείται χωρίς αντάλλαγμα. Η συμφωνία αυτή περιλαμβάνει και τις απαιτούμενες συναινέσεις από τις δυο γυναίκες (κυοφόρο και κοινωνική μητέρα) κάπως και των συζυγών/συντρόφων αυτών. Στην περίπτωση έγγαμου ζευγαριού ή άγαμης γυναίκας αρκεί η συναίνεση να δίνεται με ιδιωτικό έγγραφο ενώ στην περίπτωση ζευγαριού που έχει συνάψει σύμφωνο συμβίωσης ή ζευγαριού που συμβιεί σε ελεύθερη ένωση η συναινέσεις πρέπει να δίνονται με συμβολαιογραφικά. ü Άδεια (Δικαστική Απόφαση) από το αρμόδιο Πολυμελές Πρωτοδικείο του τόπου διαμονής της κοινωνικής μητέρας ή της κυοφόρου, η οποία χορηγείται κατόπιν αιτήσεως της γυναίκας που επιθυμεί να αποκτήσει παιδί (δηλαδή της εν δυνάμει κοινωνικής μητέρας) η οποία συντάσσεται από δικηγόρο. Κατά την συζήτηση στο Δικαστήριο της αίτησης αυτής πρέπει να προσκομίζονται όλα τα απαραίτητα έγγραφα που αποδεικνύουν ότι συντρέχουν οι προϋποθέσεις του νόμου για την προσφυγή στην μέθοδο αυτή.
Q: Η χορήγηση άδειας από το αρμόδιο Δικαστήριο πόσο μπορεί να καθυστερήσει;
Α: Η χορήγηση της άδειας από το αρμόδιο Δικαστήριο καταλαμβάνει χρονικά την κατάθεση της αίτησης από δικηγόρο, την συζήτηση στο ακροατήριο αυτής και την έκδοση της απόφασης. Από την κατάθεση της αίτησης έως και την συζήτηση της στο ακροατήριο αναφέρουμε ενδεικτικά τον χρόνο αναμονής που ισχύει αυτή τη στιγμή στα Δικαστήρια της Θεσσαλονίκης ο οποίος ανέρχεται σε 3 περίπου μήνες. Ωστόσο είναι δυνατή και η επίσπευση της διαδικασίας, δεδομένης της φύσης των υποθέσεων αυτών, με αίτηση προσδιορισμού δικασίμου κατά προτίμηση, την οποία επίσης αναλαμβάνει ο δικηγόρος που συνέταξε την αίτηση.
Q: Πρέπει το ζευγάρι (ή η γυναίκα) που επιθυμεί να αποκτήσει παιδί να έχει βρει την κυοφόρο ή δεν είναι απαραίτητο;
Α: Συνήθως η κυοφόρος είναι γυναίκα οικεία του ζευγαριού ή της γυναίκας που επιθυμεί να αποκτήσει παιδί και επιλέγεται από τους ίδιους. Ωστόσο με απόφαση της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθουμένης Αναπαραγωγής, δίνεται και η δυνατότητα στους ενδιαφερομένους να απευθυνθούν στις Μονάδες Ιατρικώς Υποβοηθουμένης Αναπαραγωγής ώστε η ανεύρεση της γυναίκας που θα κυοφορήσει το παιδί τους να γίνει για λογαριασμό τους από την Μονάδα Ιατρικώς Υποβοηθουμένης Αναπαραγωγής στην οποία απευθυνθήκαν. Επισημαίνεται ότι η παρένθετη μητέρα πρέπει να έχει ήδη βρεθεί κατά την κατάθεση της αίτησης στο αρμόδιο δικαστήριο αφού η συμφωνία μεταξύ των βιολογικών γονέων και την κυοφόρου αποτελεί προϋπόθεση για την χορήγηση της άδειας.
Q: Ποιες είναι οι οικονομικές υποχρεώσεις του ζευγαριού (ή της γυναίκας) που επιθυμεί να αποκτήσει παιδί;
Α:Αν και η συμφωνία για την απόκτηση παιδιού μέσω παρένθετης μητέρας απαγορεύεται να γίνει έναντι ανταλλάγματος, ο νόμος εξαιρεί από την έννοια του ανταλλάγματος ορισμένες δαπάνες οι οποίες καταβάλλονται είτε απευθείας είτε μέσω της Μονάδας Υποβοηθουμένης Αναπαραγωγής στην κυοφόρο. Έτσι καταβάλλονται στη γυναίκα που κυοφορεί και γεννά για λογαριασμό άλλης : α) οι δαπάνες που απαιτούνται για την επίτευξη της εγκυμοσύνης, την κυοφορία, τον τοκετό και την λοχεία εφόσον αυτές δεν καλύπτονται από τον ασφαλιστικό φορέα της, β) Αποζημίωση για αποχή από την εργασία της, αναγκαία για την επίτευξη της εγκυμοσύνης, την κυοφορία, τον τοκετό και τη λοχεία. Η αποζημίωση αυτή δεν μπορεί να υπερβαίνει το ποσό των 10.000 ευρώ και γ) Αποζημίωση για σωματική καταπόνηση ύψους 10.000 ευρώ για μονήρη κύηση και 15.000 ευρώ για πολύδυμη κύηση.
Q: Υπάρχει πρόβλημα αν η κυοφόρος ή η κοινωνική μητέρα είναι κάτοικοι εξωτερικού;
Α: Όχι, η άδεια για την προσφυγή στην συγκεκριμένη μέθοδο Ιατρικώς Υποβοηθουμένης Αναπαραγωγής χορηγείται εφόσον είτε η αιτούσα (κοινωνική μητέρα) είτε εκείνη που θα κυοφορήσει το παιδί έχει την κατοικία της ή την προσωρινή διαμονή της στην Ελλάδα.
Q: Το παιδί που θα γεννηθεί πως θα καταχωρισθεί στο Ληξιαρχείο;
Α: Στην περίπτωση απόκτησης παιδιού μέσω παρένθετης μητέρας ως μητέρα του παιδιού τεκμαίρεται η γυναίκα στην οποία δόθηκε η δικαστική άδεια και ως πατέρας ο σύζυγος ή σύντροφος αυτής εφόσον υπάρχει. Έτσι με την προσκόμιση της δικαστικής απόφασης κατά την δήλωση της γέννησης του παιδιού, το παιδί καταχωρίζεται ως τέκνο των αποκτώντων γονέων άμεσα χωρίς να μεσολαβεί οποιαδήποτε σύνδεση αυτού με την κυοφόρο.
Q: Τι προβλέπεται αν αλλάξει γνώμη ο σύζυγος ή ο σύντροφος της κοινωνικής μητέρας ή αν το ζευγάρι χωρίσει;
Α: Ανάκληση των συναινέσεων που έχουν δοθεί από όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη είναι επιτρεπτή μέχρι την μεταφορά στο σώμα της κυοφόρου του γονιμοποιημένου ωαρίου. Σε περίπτωση ανάκλησης μέχρι το χρονικό σημείο αυτό η διαδικασία διακόπτεται αφού πλέον δεν πληρούνται οι όροι του νόμου για να πραγματοποιηθεί. Η συνέχιση μάλιστα της διαδικασίας παρά την ανάκληση κάποιας εκ των συναινέσεων μπορεί να επιφέρει συνέπειες τόσο σε ποινικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο απόκτησης συγγένειας του τέκνου με τους πραγματικούς του γονείς. Αν το ζευγάρι που επιθυμεί το παιδί χωρίσει κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης της κυοφόρου, η κατάσταση αντιμετωπίζεται χωρίς κάποιο νομικό πρόβλημα όπως σαν να χώριζε ένα ζευγάρι κατά την εγκυμοσύνη της συζύγου/συντρόφου.
Q: Τι προβλέπει ο νόμος αν η παρένθετη μητέρα δεν επιθυμεί να παραδώσει το παιδί μετά τον τοκετό;
Α: Το παιδί που αποκτάται μέσω παρένθετης μητέρας τεκμαίρεται τέκνο των γονέων στους οποίους έχει χορηγηθεί η προαναφερθείσα Δικαστική άδεια. Ως εκ τούτου η γυναίκα που αρνείται να παραδώσει το παιδί στους γονείς του διαπράττει ποινικό αδίκημα κακουργηματικού χαρακτήρα το οποίο επισύρει βαρύτατες ποινές.
Q: Δικαιούνται οι γονείς του παιδιού που γεννήθηκε από παρένθετη μητέρα γονική άδεια ανατροφής τέκνου;
Α: Ναι, η κυοφόρος δικαιούται την άδεια κύησης και λοχείας και οι αποκτώντες γονείς δικαιούνται τις άδειες που αφορούν τη φροντίδα και την ανατροφή του παιδιού, ως εάν ήταν φυσικοί γονείς, σύμφωνα με τις εκάστοτε ισχύουσες διατάξεις.
